Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнийн тавьсан асуулгын хариуг сонсов

Улсын Их Хурлын 2017 оны намрын ээлжит чуулганы өнөөдрийн (2017.11.10) үдээс хойших хуралдааны эхэнд Монгол Улсын Ерөнхий сайдад хандан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнийн тавьсан асуулгын хариуг сонсов. “Нийслэлийн агаарын бохирдлын хэмжээг бууруулах чиглэлээр хийж буй ажлууд болон цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар”-х мэдээллийг Засгийн газрын гишүүн, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Цэрэнбат чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулсан.

Улаанбаатар хотын хэмжээнд агаарын чанарыг хянах 15 харуул ажиллаж байгаагийн 11 нь автомат станц бөгөөд 15 минут тутамд 3-6 үзүүлэлтийг хэмжиж, Agaar.mn цахим хуудсаар тасралтгүй мэдээлж байгаа юм байна. Сүүлийн долоо хоног буюу аравдугаар сарын 30-аас арваннэгдүгээр сарын 05-ны мэдээгээр агаарын чанарын стандартаас 1.7-1.9 дахин давсан үзүүлэлт гарчээ. Монгол Улсын Засгийн газар Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн 2017 оны 03/03 дугаар зөвлөмжийг үндэслэн “Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”, түүнийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн хуульд нийцүүлэн боловсруулж батлан хэрэгжүүлж байгаа юм. Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд байгальд ээлтэй, дэвшилтэт технологи бүхий дэд бүтцийн байгууламжийн чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлж, утаа үйлдвэрлэгч яндангийн тоог бууруулах, түүхий нүүрсний хэрэглээг хязгаарлах, орон нутгийг хөгжүүлж төвлөрлийг сааруулах, байгаль орчны хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, үүрэг хариуцлагыг чангатгах, стандартуудыг мөрдүүлэх зэрэг цогц арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэн 2025 он гэхэд агаар, орчны бохирдлыг 80 хувиар бууруулах зорилт тавин ажиллаж байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2017 оны гуравдугаар сарын 20-ны өдрийн 51 дүгээр захирамжаар Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хороог Ерөнхий сайдаар ахлуулан шинэчлэн байгуулж, дэд даргаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, гишүүдэд Улсын Их Хурлын Агаарын бохирдлыг бууруулах дэд хорооны дарга, нийслэлийн Засаг дарга, бүх дэд сайд, холбогдох агентлагийн дарга нар, “Утааны эсрэг аав, ээжүүд”, “Бяцхан агаар”, “Шинэ ногоон бүс”, “Монголын байгаль орчны иргэний зөвлөл” төрийн бус байгууллагын төлөөллийг оролцуулан ажиллуулж байгааг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд мэдээлэв.   

2017 онд Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны зүгээс агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр бодлого, төлөвлөлт, эрхзүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, бодлогын удирдамжаар хангаж уялдуулан зохицуулах, дэмжлэг, урамшууллын механизмыг бий болгох ажлыг чиг үүргийнхээ хүрээнд түлхүү хэрэгжүүлж иржээ. Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулиар бохирдлын 4 төрлийн төлбөр улсын төсөвд ордог бөгөөд 2015 онд уг хуульд өөрчлөлт орж эдгээр татварыг зориулалтаар нь ашиглах боломжгүй болсон. Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуулийн дагуу төвлөрсөн орлогыг зориулалтаар нь агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээнд зарцуулах зохицуулалтыг бий болгох үүднээс “Агаарын бохирдлын эсрэг сан”-г байгуулах асуудлаар Агаарын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөл боловсруулан УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр ажиллаж байгаа аж.

Үргэлжүүлэн Н.Цэрэнбат сайд агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр Засгийн газраас авч хэрэгжүүлж байгаа болон цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар танилцууллаа. Засгийн газар, нийслэлийн зүгээс хэд хэдэн томоохон арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байгаа юм байна. Тухайлбал, гэр хорооллын шөнийн цахилгааныг тэглэх, нийслэлийн зургаан дүүрэгт 63 агаарын дэд станц шинээр барьж суурилуулах, холбогдох дүрэм журмыг шинэчлэн боловсруулах, үйлдвэрлэл, хэрэглээнд байгальд ээлтэй хандлага, зөв дадлыг төлөвшүүлэх урамшууллын оновчтой хөшүүргийг бий болгох, дулааны насос, уян цахилгаан халаагч зэрэг 15 нэр төрлийн тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгслийг Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тоног төхөөрөмжийн жагсаалтад тусгах гэх мэт олон ажлыг хийж, хэрэгжүүлсэн байна.

Агаарын бохирдлын асуудал нь жилээс жилд хуримтлагдаж хүндэрсэн, ганц нэг шийдлээр шууд буурахгүй, байгаль орчин-нийгэм-эдийн засгийн нийлмэл асуудал болсныг салбарын сайд тэмдэглээд иргэдийг ажилтай, орлоготой болгох, төвлөрлийг сааруулахаас эхлээд орон сууцжуулах, түүхий нүүрсний хэрэглээг халж цахилгаанаар, хийгээр халаалтаа шийдэх, боловсруулсан түлшээр хангах, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх зэрэг олон талын цогц арга хэмжээ авах шаардлага бий гэдгийг дурдав. Төгсгөлд нь тэрбээр, салбар хоорондын уялдааг сайжруулан Үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлж, төлөвлөгөөнд туссан ажлыг цаг тухайд нь хэрэгжүүлэхийн тулд холбогдох төсвийг тухайн жилийн улсын болон орон нутгийн төсөвт тусгуулж, дэд бүтцийн томоохон төслүүдээ хэрэгжүүлэх чиглэлээр хандивлагчид, олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллахаар төлөвлөж байгаа гэв.

Мэдээлэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асуун, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Цэрэнбат болон ажлын хэсгээс хариулт авлаа. Тухайлбал, хувь хүний эрх ашгаас бүх нийтийн эрх ашгийг дээдлэх зарчмаар төр онцгой, хатуу бодлого баримтлан агаарын бохирдлыг бууруулах нь зүйтэй, Улаанбаатар хотын иргэдийг татвартай болгох шаардлагатай гэдэг байр суурийг Д.Эрдэнэбат гишүүн илэрхийлээд нийслэлийн А, Б бүсэд янданг хориглох шийдвэр гаргах эсэхийг асуулаа. Улаанбаатар хотын А, Б бүсэд янданг хориглох талаар Засгийн газар судалж үзсэн. Ажилгүй иргэд, орлогогүй өрх олон байгаа бөгөөд хатуу хууль журам гарган хэрэгжүүлвэл олон сөрөг үр дагавар гарах эрсдэлтэй, түүнийг зохицуулах боломж хязгаарлагдмал хэмээн тооцсон болохыг Ерөнхий сайд тайлбарлав. Харин зах зээл дээр борлуулагдаагүй 30.000 гаруй орон сууцыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах буюу гэр хорооллыг барилгажуулах, хэрэглэгчдийг цахилгаанаар хангах, хийн шугам сүлжээтэй болох гэдэг гурван арга зам нь агаарын бохирдлыг бууруулах гарц гэдгийг хэлсэн. Нийслэлийн гэр хороолол  дахь 190.000 гаруй өрх агаарын бохирдлын 80 хувь, хөрсний бохирдлын мөн хэмжээг үүсгэж байгаа учраас үүнд төвлөрөх нь зүйтэй ч ипотекийн зээлийн асуудлыг хамрагдсан өрхүүд, цаашид хамруулахаар судалж буй өрхүүдийнхээ хэмжээнд том дүр зургаар нь харж шийдвэрлэх шаардлагатай гэдгийг Л.Энх-Амгалан гишүүн хэллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн З.Нарантуяа агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр хувийн секторуудтай хамтрах, тэдний бэлэн байгаа төслүүдийг дэмжих чиглэлд Засгийн газар анхаарч буй эсэхийг асуусан бол Улсын Их Хурлын гишүүн Ё.Баатарбилэг эрдэмтэн судлаачидтай хамтран, асуудлыг шийдэхдээ шинжлэх ухааны үндэслэлтэй гарц эрэлхийлэх ёстойг хэллээ. Харин Улсын Их Хурлын гишүүн С.Бямбацогт агаарын бохирдлын асуудал нь зөвхөн нийслэлийн биш 21 аймгийн төв бүрийн хэмжээнд яригдах, тус бүрийн оршин суугчдын эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эсэхтэй холбоотой, улсын хэмжээнд том дүр зургаар нь харж шийдвэрлэх шаардлагатай гэдгийг сануулсан. Засгийн газар агаарын бохирдлыг бууруулах, төвлөрлийг сааруулах чиглэлээр боломжийн хэрээр судалгаа хийж байгаа, үүн дээр Улсын Их Хурлын гишүүд ч гэсэн дэмжин, хамтарч ажиллахыг Ерөнхий сайд уриаллаа. “Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлэхдээ Засгийн газар үе шаттай, төлөвлөгөөтэйгөөр ажиллан үр дүнтэй ажиллах бодлогыг баримталж байгаа гэдгийг Н.Цэрэнбат танилцуулсан юм. Агаарын бохирдлыг бууруулахад олон тооны хөтөлбөр хэрэгжүүлэн, 2008-2014 оны хооронд төсвөөс 49.6 тэрбум төгрөг, зээл тусламжийн 60 орчим сая ам.доллар  зарцуулсан ч үр дүнгүй байгааг өнөөдөр харж болно гэдгийг Б.Саранчимэг гишүүн хэллээ.

Ийнхүү асуулт, хариулт дууссаны дараа Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1.5-д “асуулгад хариулт өгсний дараа асуулга тавьсан гишүүн нэг удаа 5 минутаас илүүгүй хугацаанд үг хэлэх” хэмээн заасны дагуу Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэ үг хэллээ. Үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд удаагүй байгаа Засгийн газар бодлогоо нийслэл болон аймгийн төвүүдийн агаарын бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглүүлэх нь зүйтэй. Агаарын бохирдол нь иргэдийн эрүүл мэндэд ихээхэн сөрөг нөлөө үзүүлж буйг тоон дүнд үндэслэн мэдээлээд, ДЭМБ болон бусад улс орны эрдэмтэн судлаачдын хийсэн судалгаа, дүгнэлтийг танилцуулав. Асуудлыг шийдвэрлэх гарц нь эрчим хүчний хүртээмжтэй, хангаллтай эх үүсвэр, дэд бүтцийг шийдэх гэдгийг тэрбээр тэмдэглээд аймгийн төвүүдийн агаарын бохирдол гамшгийн хэмжээнд хүрэхээс нь өмнө анхаарч, шийдвэрлэх ёстой гэдгийг хэлсэн.

Хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ

Монгол Улсын Ерөнхий сайдад хандан Улсын Их Хурлын гишүүнээс тавьсан асуулгын хариуг сонссоны дараа нь Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2018 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2019-2020 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүлэв. Үдээс өмнөх чуулганы хуралдаанаар дээрх асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, ажлын хэсгээс хариулт өгч байгаад завсарласан юм. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Гарамжав үйлдвэрлэл, бизнесийг дэмжих ямар бодлогыг төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2019-2020 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтөд тусгасан болохыг тодруулсан. Ж.Мөнхбат гишүүн төрийн албан хаагчдын үр дүнгийн урамшуулал олгохоор шийдвэрлэж буйг өөрчлөх, цалинг тодорхой хувиар нэмэх боломж бий эсэхийг асууж, Сангийн сайдаас хариулт авсан юм. Мөн Д.Тэрбишдагва, Б.Пүрэвдорж, С.Бямбацогт нар асуулт асууж, хэлэлцэж буй хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлэгтэй холбогдуулан байр сууриа илэрхийлэв. Ийнхүү ажлын хэсгээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын дөрвөн томъёоллоор санал хураалт явуулан шийдвэрлээд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2018 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2019-2020 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Төсвийн байнгын хороонд шилжүүллээ.

Төсвийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг баталлаа

Чуулганы нэгдсэн хуралдаан Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2018 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2018 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдтэй хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын тогтоолын төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгээр үргэлжлэв. Төслүүдийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийсэн талаарх Төсвийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Тэмүүлэн танилцуулсан.

Улсын Их Хурын гишүүн Л.Энх-Амгалан, Ж.Мөнхбат, О.Содбилэг, Д.Тэрбишдагва, С.Бямбацогт, Д.Оюунхорол нар байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан асуулт асууж, Байнгын хорооны дарга болон Сангийн яамны холбогдох албан тушаалтнуудаас хариулт авсан. Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг дагалдуулан өргөн мэдүүлсэн Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулахдаа одоо мөрдөгдөж буй заалтыг нарийвчлан, далд эдийн засагт явагдаад буй арилжааг ил болгон, татвар ногдуулах зохицуулалтыг нэмсэн гэдгийг Сангийн яамны зүгээс тайлбарлав. Ийнхүү асуулт, хариулт дууссаны дараа хууль, Улсын Их Хурлын тогтоолын төслүүдийг эцэслэн батлах санал хураалт явууллаа.

Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 81.8 хувь, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 77.8 хувь, Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 75.9 хувь, Газрын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 74.1 хувь, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 77.8 хувь, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 75.1 хувь, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 73.6 хувь, Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 79.6 хувь, Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 79.2 хувь, Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 81.5 хувь, Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 83.3 хувь нь тус тус дэмжин, хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслүүдийг баталлаа.

2018 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийв

Энэ өдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Монгол Улсын 2018 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2018 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2018 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн гурав дахь хэлэлцүүлгийг хийв. Төсвийн байнгын хороо дээрх төслүүдийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх санал дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Тогтохсүрэн танилцууллаа. Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хийсэн хоёр дахь хэлэлцүүлгийн явцад олонхийн дэмжлэг авсан саналыг төсвийн төсөлд нэмж тусган, төслийн эцсийн хувилбарыг бэлтгэсэн байна.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Бямбацогт, О.Баасанхүү, Д.Тэрбишдагва, Ж.Мөнхбат, Я.Содбаатар нар асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн юм. Өмч хувьчлалыг үр ашигтайгаар эрчимжүүлэх, бүтцийн өөрчлөлт хийх зэргээр төсвийн зарлагыг бууруулах судалгаа, тооцоо хийх, Сангийн яаманд чиглэл өгч, Төсвийн байнгын хороо ажлын хэсэг байгуулан ажиллах боломжийг судлах, мөн бондын хүүг бууруулах гэх мэт зарлага бууруулах стратегийг тодорхойлон мөрдөх шаардлагатай гэдгийг гишүүд хэлж байв.

Түүнчлэн ОУВС-тай хамтран хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрийн хүрээнд цалин, тэтгэвэр нэмэхтэй холбоотой тохиролцооны хүрээнд Засгийн газар төрийн албан хаагчдын мөнгөн орлогыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр тусгасан төсөв, тэтгэвэр нэмэгдүүлэх төсвийн талаар Я.Содбаатар гишүүн тодруулан тайлбарласан. 2013 оноос хойш Монгол Улс төрийн албан хаагчдын цалинг нэг ч төгрөгөөр нэмэгдүүлээгүй байсныг Ажлын хэсгийн гишүүд судалж байгаад ОУВС-тай хамтран хэрэгжүүлж буй хөтөлбөртөө нийцүүлэн нэг удаагийн үр дүнгийн урамшуулал олгох замаар төрийн албан хаагчдын мөнгөн орлогыг тодорхой хувиар нэмэгдүүлэхээр, мөн тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэхээр 137.4 тэрбум төгрөг, үүний 124 тэрбум төгрөг нь тэтгэврийг нэмэгдэл, үлдсэн нь тэтгэмжийн нэмэгдэл байхаар тусгасан. 2013 оноос хойш тэтгэвэр, тэтгэмж, цалин дээр энэ хэмжээний шийдлийг аль ч Засгийн газар оруулж ирээгүй байхад энэ Засгийн газар тусгасан байгааг Я.Содбаатар гишүүн онцлон тэмдэглэж байв. Цаашдаа цалинг индексжүүлэн нэмэгдүүлдэг байх шийдлийг ОУВС-тай ярилцан, шийдвэрлэхэд анхаарах нь зүйтэй гэдэг саналыг хэллээ.

Ийнхүү гишүүд 2018 оны төсвийн төслийн гурав дахь хэлэлцүүлэгтэй холбогдуулан Байнгын хорооны даргаас асуулт асууж, хариулт авч дууссанаар өнөөдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдаан өндөрлөлөө гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.